Co to są ropnie wątroby?
Ropień wątroby (ograniczona przestrzeń w wątrobie wypełniona treścią ropną) może występować pojedynczo, jednak częściej spotyka się mnogie ropnie. Ropień o średnicy poniżej 2 cm określany jest mikroropniem. Jeszcze do niedawna ropnie prowadziły nieuchronnie do śmierci pacjenta — dzięki współczesnym możliwościom diagnostycznym i terapeutycznym ryzyko zgonu jest znacząco niższe (5-30%).
Jakie są przyczyny powstawania ropni wątroby?
Ropnie wątroby bardzo często występowały na podłożu zapalenia wyrostka robaczkowego, zapalenia uchyłków czy też innych zakażeń jamy brzusznej. Obecnie jednak, dzięki dobremu prowadzeniu tych chorób, są rzadką przyczyną ropni wątroby (ok 5%).
Dzisiaj, najczęstszymi przyczynami powstawania ropni wątroby są:
- zapalenia dróg żółciowych spowodowane niedrożnością dróg żółciowych (w przebiegu chorób nienowotworowych tj. kamica dróg żółciowych czy choroby wrodzone, lub w przebiegu nowotworu złośliwego);
- steny w drogach żółciowych lub wykonywanie zabiegów na drogach żółciowych (zakażenie jatrogenne).
- ropnie wątroby mogą powstać także na podłożu zakażeń krwiopochodnych (bakteryjne zapalenie wsierdzia, chorzy uzależnieni od narkotyków podawanych dożylnie).
Wtórne zakażenia mogą rozwinąć się na podłożu urazowego uszkodzeniu wątroby i u chorych z krwiakiem wątroby. Częściej (3-4 razy) ropnie wątroby spotyka się u osób z zaburzeniami odporności i u chorych na cukrzycę. Mimo licznych znanych czynników powstawania ropni, w 15-50% przypadków nie udaje się dokładnie określić przyczyny — zalicza się je do tzw. kryptogennych ropni wątroby (zazwyczaj powstające w prawym płacie wątroby).
Jakie są objawy ropni wątroby?
Zazwyczaj na początku choroba przebiega bezobjawowo lub objawy są niecharakterystyczne i rozwijają się w ciągu kilku dni, lub tygodni. Główne objawy, które się wtedy pojawiają to: bóle głowy, osłabienie, utrata apetytu, bóle mięśni i stawów. W późniejszych etapach dochodzą objawy bardziej charakterystyczne: gorączka, dreszcze, ból brzucha (zazwyczaj w prawym górnym kwadrancie, ale dolegliwości mogą promieniować na cały brzuch).
Pozostałe objawy zależą od umiejscowienia ropnia i mogą prezentować się np. jako bóle pochodzenia opłucnowego, kaszel i duszność (ropień w sąsiedztwie przepony). U chorych na cukrzycę podwyższenie poziomu cukru może być pierwszym objawem. Nieleczone ropnie wątroby lub leczenie wprowadzone zbyt późno może prowadzić do rozwoju wstrząsu septycznego.
Jak diagnozuje się ropnie wątroby?
W badaniach laboratoryjnych można zauważyć podwyższoną liczbę krwinek białych oraz zwiększone stężenie białka C-reaktywnego (CRP). Z kolei, w badaniu USG można zobaczyć ropień, początkowo słabo odgraniczony, a w bardziej zaawansowanym stadium choroby obserwuje się wyraźną torebkę.
Ropień wypełniony gęstą treścią ropną lub wiele drobnych zmian można pomylić z guzem litym. Dodatkowo badanie USG pozwala uwidocznić drogi żółciowe i zdiagnozować choroby takie jak kamica pęcherzyka żółciowego, poszerzenie lub zwężenie dróg żółciowych, czy też guzy lite (czułość badania wynosi 75-95%).
Zdjęcie rentgenowskie jamy brzusznej zazwyczaj nie uwidaczniają zmian, nie są więc zalecane. Dokładniejszym badaniem jest badanie tomografii komputerowej ze środkiem cieniującym (czułość metody wynosi ok 95%). Poza rozpoznaniem ropnia wątroby pozwala także ustalić przyczynę ropnia u ponad połowy pacjentów. Badanie rezonansem magnetycznym nie wykazuje znaczącej przewagi (umożliwia jednak dokładniejszą ocenę zmian), lecz może być wykonywane zamiast badania TK lub jako badanie uzupełniające.
Przy podejrzeniu wystąpienia ropnia wątroby u chorego należy wykonać posiew krwi. Najczęstszą przyczyną są bakterie gram ujemne (E. coli, K. pneumonia) i bakterie gram dodatnie (S. milleri, Enterococcus sp.), stanowiące przyczynę około 80% przypadków ropni wątroby. W dalszej kolejności rozpoznaje się grzyby i pasożyty.
Jak można leczyć ropnie wątroby?
Leczenie ropni wątroby polega głównie na drenażu treści ropnej, dożylnemu podaniu antybiotyków oraz leczeniu choroby podstawowej, która była przyczyną ropni. Usunięcie treści ropnej polega na wykonaniu drenażu przezskórnego pod kontrolą USG lub TK. W przypadku niepowodzenia należy rozważyć leczenie chirurgiczne — zakres operacji dobiera się indywidualnie do pacjenta (drenaż ropnia, wycięcie fragmentu wątroby).
Antybiotyki o szerokim spektrum działania należy podać jeszcze przed uzyskaniem wyników posiewu krwi (leczenie antybiotykami podawanymi drogą pozajelitową zazwyczaj trwa 2 tygodnie, a przez kolejne 4-6 tygodni stosuje się celowaną antybiotykoterapię doustną).
Wczesne prawidłowe rozpoznanie i wprowadzenie leczenia daje szansę na wyleczenie u większości pacjentów. W niektórych przypadkach możliwe jest wyleczenie pacjenta stosując jedynie antybiotykoterapię podawaną dożylnie.
Źródła:
Reid-Lombardo KM, Khan S, Sclabas G. Torbiele i ropnie wątorby. Surg Clin N Am. 90 (2010): 679-697
Chen SC, Huang CC, Tsai SJ, Yen CH, et al. Severity of disease as main predictor for mortality in patients with pyogenic liver abscess. Am J Surg. 2009 Aug. 198 (2):164-72
Lardière-Deguelte S, Ragot E, Amroun K, Piardi T, et al. Hepatic abscess: Diagnosis and management.J Visc Surg. 2015 Sep;152(4):231-43