Niedożywienie osób starszych – problem geriatryczny
Z uwagi na częstość występowania oraz poważne konsekwencje zdrowotne niedożywienie od dawna jest uznawane za jeden z największych problemów geriatrycznych. Występuje on zarówno u seniorów mieszkających w domach rodzinnych, jak i u seniorów przebywających w zakładach opieki. Niedożywienie może mieć różne podłoża, ale najczęściej jest spowodowane:
-
starzeniem się organizmu – z czasem układ trawienny coraz gorzej radzi sobie z trawieniem i przyswajaniem składników odżywczych, w efekcie czego pojawia się brak apetytu,
-
przyjmowaniem leków – zdiagnozowanie i leczenie chorób żołądka czy nowotworów także może spowodować brak apetytu,
-
warunkami socjoekonomicznymi – zła sytuacja ekonomiczna, bezdomność, brak wsparcia najbliższych, osamotnienie czy depresja mogą przyczynić się do niedożywienia.
Niedożywienie jest bardzo istotnym problemem, bo jego następstwem są m.in.: wzrost chorobowości i śmiertelności, utrata masy mięśniowej i siły mięśniowej, pogorszenie funkcji poznawczych, zwiększone ryzyko powikłań wewnątrzszpitalnych oraz depresja.
Niedożywienie osób starszych – co powinno zaniepokoić?
Jest kilka symptomów wskazujących na to, że senior nie odżywia się prawidłowo, w efekcie czego może pojawić się niedożywienie. Mowa o:
-
spadku masy ciała i jednoczesnym skarżeniu się przez seniora na brak apetytu,
-
zmęczeniu, senności, braku energii i złym samopoczuciu,
-
problemach ze skórą i włosami (pojawienie się zrogowaceń, wypadanie włosów),
-
zwiększonej podatności na złamania i infekcje górnych dróg oddechowych.
Wystąpienia powyższych objawów u seniora nie należy lekceważyć. Zarówno nieprawidłowa dieta, jak i głód mogą doprowadzić do niedożywienia i następnie do szeregu innych, bardzo niekorzystnych zmian.
Jak upewnić się, że to niedożywienie?
Nowotwór, depresja czy bezdomność to czynniki podwyższające ryzyko wystąpienia niedożywienia. Zgodnie z wytycznymi ESPEN (European Society for Clinical Nutrition and Metabolism), aby rozpoznać niedożywienie, trzeba stwierdzić:
-
wskaźnik masy ciała <18,5 kg/m2 albo stwierdzić łącznie niezamierzoną utratę masy ciała (>10% w nieokreślonym czasie lub >5% w ciągu 3 miesięcy),
-
obniżenie co najmniej 1 z 2 wskaźników: wskaźnika BMI (<20 i <22 kg/m2 odpowiednio u osób <70 roku życia oraz >70 roku życia) lub beztłuszczowej masy ciała (<15 i 17 kg/m2 odpowiednio u kobiet i mężczyzn).
Do postawienia trafnej diagnozy pomocne są również inne wskaźniki:
-
obwód ramienia: mężczyźni <23 cm, kobiety <22 cm
-
obwód łydki <31 cm (przy braku obrzęków),
-
bezwzględna liczba limfocytów <1500/mm3,
-
albumina <35 g/l,
-
testy przesiewowe MUST, NRS 2022, SGA, MNA-SF.
U osób starszych, u których indeks BMI <24 kg/m2, należy rozważyć zastosowanie specjalnej diety.
Dieta, czyli jak zdrowo przytyć
Limfocyty poniżej normy, indeks BMI poniżej zalecanego czy nowotwór, który powoduje, że odczuwane głód i sytość zostają zaburzone – to znaki, że należy wdrożyć odpowiednią dietę. Zapotrzebowanie seniorów na składniki odżywcze jest inne niż u osób dorosłych. Z tego względu najlepiej skorzystać z pomocy dietetyka, który uwzględni zarówno zapotrzebowanie kaloryczne, prawidłowe BMI dla osób starszych, preferencje żywieniowe seniora, jak i choroby (np. cukrzyca).
Dieta osoby starszej powinna być prawidłowo zbilansowana. Z czasem zapotrzebowanie na węglowodany maleje, ale organizmowi należy dostarczać związków mineralnych, witamin i nienasyconych kwasów tłuszczowych. W efekcie dieta powinna być urozmaicona – powinny w niej znaleźć się zarówno świeże warzywa i owoce, wędliny i mięso, produkty mleczne, jak i ryby.
Jak zdrowo przytyć? Seniorom spożywanie niektórych pokarmów może przysporzyć wiele problemów z uwagi na braki w uzębieniu. Rozwiązaniem jest spożywanie posiłków o odpowiedniej konsystencji. Zamiast podawania surowych owoców, z pogryzieniem których senior może sobie nie poradzić, dobrym pomysłem jest blendowanie, efektem którego są kolorowe i pożywne koktajle.