Co to jest nowotwór wątroby?

Nowotwór wątroby to grupa chorób obejmująca zarówno zmiany łagodne (naczyniak krwionośny wątroby, ogniskowy rozrost guzkowy, czy gruczolak wątrobowokomórkowy), jak i zmiany złośliwe (rak wątrobowokomórkowy, rak wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych).

Diagnostyka nowotworów wątroby

Zwiększenie dostępności badań obrazowych spowodowało wzrost liczby wykrywanych guzów wątroby. Diagnostyka tego rodzaju zmian opiera się przede wszystkim na ultrasonografii, tomografii komputerowej oraz rezonansie magnetycznym, których wyniki często wzajemnie się uzupełniają. Niektóre guzy wymagają jednak dalszej diagnostyki (biopsja/wycięcie) lub wczesnego badania kontrolnego.

Jeśli niepokoją Państwa jakiekolwiek objawy, a także w celu indywidualnego omówienia zagadnień diagnostycznych i leczenia guzów wątroby, zachęcamy do umówienia się na konsultację. Nasi specjaliści udzielą Państwu porady w oparciu o najnowsze zdobycze wiedzy medycznej.

Co to jest naczyniak wątroby?

Naczyniak krwionośny wątroby to najczęstszy nowotwór niezłośliwy wątroby, który występuje u 2-5% populacji, znacznie częściej u kobiet. Jest to zwykle pojedyncza zmiana niedająca objawów i niewymagająca leczenia. Obserwacje prowadzi się, wykonując okresowe badania USG co 6-12 miesięcy, a leczenie chirurgiczne rozważa się, gdy zmiana przekroczy średnicę 10 cm lub gdy pojawią się powikłania (np. zaburzenia krzepnięcia związane z zużyciem czynników krzepnięcia).

Jeśli niepokoją Państwa jakiekolwiek objawy, są Państwo w grupie ryzyka, a także w celu indywidualnego omówienia zagadnień diagnostycznych i leczenia guzów wątroby, zachęcamy do umówienia się na konsultację. Nasi specjaliści udzielą Państwu porady w oparciu o najnowsze zdobycze wiedzy medycznej.

Co to jest ogniskowy rozrost guzkowy (ang. focal nodular hyperplasia; FNH)?

Ogniskowy rozrost guzkowy występuje do 1% w populacji, dwa razy częściej u kobiet. Zazwyczaj nie daje objawów, rzadko powoduje ból brzucha. Chorobę rozpoznaje się najczęściej przypadkowo na podstawie badań obrazowych: USG brzucha, tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego.
W USG jamy brzusznej FNH może dawać sygnał izo-/hipo-/hiper-echogeniczny. W tomografii komputerowej można uwidocznić tętnicę przebiegającą w obrębie centralnego zwłóknienia. Nie wykonuje się biopsji z uwagi na ryzyko krwawienia.
Większość zmian nie wymaga leczenia operacyjnego, a jedynie obserwacji poprzez cykliczne badania USG. Leczenie chirurgiczne wykonuje się przy guzach dających objawy kliniczne, rosnących w sposób budzący podejrzenie zmian nowotworowych lub gdy występuje krwawienie do guza.

Co to jest gruczolak wątrobowokomórkowy?

Należy też wspomnieć o zmianach torbielowatych wątroby. Zmiany torbielowate występują stosunkowo często i nie są zmianami nowotworowymi, szczególnie gdy pacjent nie ma wywiadu nowotworowego czy marskości wątroby. Nowotwory złośliwe, których przerzuty mogą dawać obraz torbieli to: rak jajnika, rak endometrium, guzy podścieliskowe przewodu pokarmowego oraz torbielowate nowotwory trzustki.

Ogniskowy rozrost guzkowy

Jakie są przyczyny raka wątroby?

Rak wątrobowokomórkowy (z ang. hepatocellular carcinoma, HCC) jest nowotworem złośliwym wywodzącym się z hepatocytów (komórek wątrobowych). Jest obecnie piątym najczęściej rozpoznawanymi nowotworem złośliwym w Świecie oraz trzecim pod względem śmiertelności. W Europie występuje dość rzadko, dziesięciokrotnie częściej w Afryce i w krajach Dalekiego Wschodu. Choroba ta występuje częściej u mężczyzn. 80% przypadków HCC rozwija się na podłożu marskości wywołanej alkoholem, wirusami lub na podłożu żółciowym. Innymi czynnikami ryzyka są: włóknienie, stłuszczenie, choroby metaboliczne (hemochromatoza, choroba Wilsona).

Rak wątroby – objawy

Rak wątrobowokomórkowy zazwyczaj rozpoznaje się w późniejszych stadiach ze względu na brak charakterystycznych objawów na początku choroby. Dopiero gdy guz osiągnie odpowiednio duże rozmiary, wywołuje ból brzucha, powiększenie obwodu brzucha, obrzęki kończyn dolnych, gorączkę i postępujące wyniszczenie (spadek masy ciała, ogólne osłabienie). Żółtaczka występuje rzadko i raczej świadczy o zaawansowanej postaci nowotworu. Może wywołać także samoistne krwawienie do jamy otrzewnej.

Jak rozpoznaje się raka wątroby?

Najczęściej wczesne postacie diagnozowane są przypadkowo w USG lub w trakcie rutynowej kontroli pacjentów z chorobami wątroby. Marker AFP (alfa-fetoproteina; marker wielu nowotworów, wzrost stężenia nie musi świadczyć o chorobie nowotworowej; ) we krwi ma niską czułość i swoistość, odpwoeidnio 40-65% oraz 76-96%. Aby potwierdzić rozpoznanie i zaplanować zabieg operacyjny wykonuje się tomografię komputerową i/lub rezonans magnetyczny. Pomocna w planowaniu leczenia chirurgicznego może okazać się także angiografia (obrazowanie naczyń).

Wykonanie biopsji nie jest konieczne i wykonuje się zazwyczaj u pacjentów u których nie planuje się resekcji (wycięcia) wątroby. Z kolei badania przesiewowe w celu wcześniejszego wykrycia raka wątrobowokomórkowego wykonuje się u pacjentów z grupy ryzyka: chorzy z marskością wątroby, chorzy z przewlekłym zapaleniem wątroby typu B lub C. W tym celu wykonuje się zazwyczaj badanie USB i AFP z krwi co 6 miesięcy lub co określony czas ustalony przez lekarza specjalistę.

Należy mieć też na uwadze, że większość nowotworów złośliwych wątroby to przerzuty guzów, zlokalizowanych pierwotnie w innych narządach (gł. jelito grube, płuca, piersi).

Jak leczy się raka wątroby?

W celu zaplanowania postępowania wykorzystuje się najczęściej algorytm Barcelona Clinic Liver Cancer. Leczenie polega na resekcji (wycięciu) fragmentu wątroby z guzem. Zabieg można wykonać metodą laparoskopowo lub technikami klasycznymi poprzez wykonanie cięcia skórnego w nadbrzuszu. Niestety leczenie takie można zaproponować mniejszości pacjentów z powodu późnego wykrycia zmian. U chorych z marskością wątroby można wykonać przeszczep wątroby przy spełnieniu tzw. kryteriów mediolańskich (pojedynczy guz o maksymalnej średnicy do 5 cm lub 3 guzy do maksymalnej średnicy 3 cm). Lepiej zastosować kryteria Uniwersytetu z San Francisco (UCSF) - 1 zmiana <=6,5cm lub 2-3 zmian <=4,5cm do całkowitej średnicy <=8cm). Innymi czynnikami złego rokowania są: wysoki poziom AFP, wzmacnianie się w PET. U osób, u których leczenie operacyjne wiązałoby się z większymi skutkami negatywnymi niż korzyściami, można zaproponować leczenie chemioterapią. W tym celu stosuje się metotreksat lub 5-fluorouracyl. Leczenie systemowe chemioterapią wykonuje się także u pacjentów ze wznowami nowotworowymi. W wybranych przypadkach nieoperacyjnych guzów można zastosować też inne techniki lecznicze: chemoembolizacja dotętnicza (TACE), która polega na wstrzyknięciu chemioterapeutyku do naczynia guza i następnym jego zamknięciu; termoablacja (wykorzystanie fal radiowych) i ablacja ultradźwiękowa.

Postać włóknistoblaszkowa raka wątrobowokomórkowego (ang.fibrolamellar hepatocellular carcinoma)

Piśmiennictwo:

Hartke J, Johnson M, Ghabril M. The diagnosis and treatment of hepatocellular carcinoma.Semin Diagn Pathol. 2017 Mar;34(2):153-159

Kumar V, Abbas A, Aster J. Robbins Basic Pathology, ninth edition. Elsevier Inc. 2013, ISBN 978-1-4377-1781-5

Garden O, Brandbury A, Forsythe J, Parks R. A Davidson Title. Principles & Practice of Surgery. Elsevier Ltd. 2012, ISBN 978-0-7020-4316-1

Gajewski P, Budaj A, Leśniak W, Mejza F et al. Interna Szczeklika 2016. Medycyna Praktyczna, Kraków 2016, ISBN 978-83-7430-490-0

Skandalakis JE, Skandalakis LJ, Skandalakis PN, Mirilas P. Hepatic surgical anatomy. Surg Clin North Am. 2004 Apr. 84 (2):413-35